Biała

Sołtys Krzysztof Wołyniec

Miejscowości wchodzące w skład sołectwa Biała: Biała,Białka
Liczba mieszkańców sołectwa Biała: 188







1. NAZWA MIEJSCOWOŚCI: BIAŁA

2. NAZWY DAWNE: WITHFELTH, GROSS WITTEFELDE

3. PIERWSZA WZMIANKA ; 1380 rok

4. HISTORIA - ZARYS. Wieś została założona w czasie krzyżackiej akcji osadniczej w 1380 roku na południowym zachodnie komturstwa i podlegała początkowo włodarzowi, a później wójtowi w Białym Borze. Po pokoju toruńskim w 1466 roku należała do Polski, do Prus Królewskich powiatu człuchowskiego. Była wsią królewską, podległą staroście z Białego Boru. W 1551 roku była lennem starosty Feliksa Konarskiego, następnie jego żony Barbary Żelisławskiej. Jej syn Michał Konarski otrzymał w dożywotnie lenno Białą wraz z całym starostwem Biały Bór za zasługi wojenne w 1585 roku. W 1623 roku Biała została oddana w lenno staroście Andrzejowi Łaszewskiemu, w połowie XVII wieku Andrzejowi St. Sapiesze, następnie Michałowi Karolowi Radziwiłłowi. Kolejny starosta Mikołaj Trzebuchowski za zezwoleniem króla odstąpił starostwo wraz z podlegającymi mu wsiami w 1654 roku Wejherom. 29 marca 1768 roku Stanisław August Poniatowski kazał przekazać starostwo Henrykowi Goltzowi. W II połowie XVI wieku do wsi należały 32 włóki,; był folwark, na którym uprawiano zboża i rośliny strączkowe, istniała karczma. Mieszkało w niej 14 gburów i sołtys. Zniszczona i splądrowana w czasie wojny trzydziestoletniej i w ciągu I połowy XVIII wieku. Po I rozbiorze Polski przynależała do Prus.

5. INSTYTUCJE KOŚCIELNE I KOMUNALNE:

Dzwonnica - 1-30-te XX w z zawieszonymi dwoma dzwonami

Krzyż przydrożny - 1. 70-te XX

Budynek Szkoły wraz z zespołem budynków gospodarczych - 1. 30-te ob. Użytkowana jako przedszkole

6. PRZEMYSŁ. TECHNIKA

Drogi - drogi - zachodnia i wiodąca w kierunku koloni ( nr - 14 - do 17) brukowane, droga wschodnia - gruntowa.

7. UKŁAD WSI

Lokacyjny - owalnicowy ze zwarta zabudową, z zagrodami skupionymi wokół nieregularnego, zbliżonego w kształcie do owalu nawsia. Nawsie pierwotnie było najprawdopodobniej zabudowane. Częściowa jego zabudowa zachowana w południowo - zachodnim i w północnym krańcu

Przekształcenia/ zmiany - w końcu XIX wieku (?) rozbudowa wsi w kierunku zachodnim.