Sępolno Wielkie

Sołtys Wojciechowska Halina

Miejscowości wchodzące w skład sołectwa Sępolno Wielkie: Sępolno Wielkie,Cybulin.
Liczba ludności sołectwa Sępolno Wielkie: 437







1. NAZWA MIEJSCOWOŚCI: SĘPOLNO WIELKIE

2. NAZWY DAWNE : Seepohlen, Gross Karzenburg

3. PIERWSZA WZMIANKA ; 1441 r, I568r.

4. HISTORIA - ZARYS. W połowie XV wieku ziemia w okolicach dzisiejszej wsi Sępolno Wielkie była niezamieszkała. Część gruntów należała do rodziny Kameke, a cześć do rodziny von Lettow. W 1441 roku Karzen Kameke sprzedał jedną część Paulowi Romel, a część miastu Koszalin. Ta ostatnia od 1535 roku podlegała urzędowi w Darłowie. W 1568 r. Barnim XI nadał lenno w Sępolnie Wlk. Jakobowi von Munchow, a także prawo do korzystania z jeziora Bobęcińskiego. W XVI wieku Sępolno podzielone było na dwie części, z których jedna należała do Księstwa Kamieńskiego ( lenno rodziny von Munchow), a druga do urzędu w Darłowie, później do powiatu sławieńskiego. W 1598 roku w jednej części wsi zamieszkiwało 6 chłopów i 3 budynków. W 1628 roku już 14 chłopów i 3 budynków. Na początku XVIII wieku właścicielem wsi był Andreas Christoph von Munchow. Dobra odziedziczył po swoim ojcu Berndzie. W 1758 roku dobra w Sępolnie przejęli jego synowie chorąży Ernst Otto Carl i Ludwig August. W 1765 roku wyrokiem sądowym dobra Munchowów w Sępolnie zostały przyznane tajnemu ministrowi państwa Valentinowi von Massow. W 1775 roku testamentarnie odziedziczyła je jego żona Johanna Friederica z rodziny Freyin von Krause i w 1779 roku sprzedała je za zgodą dzieci Franzowi Ludwigowi Wilhelmowi von Woedtke i jego żonie Marii Elisabethcie von Lognay. W XVIII wieku w Sępolnie było 14 chłopów, 2 półchłopów, pastor, kościelny, kowal, l pastor kolonista, karczmarz. Istniał kościół należący do synodu w Bobolicach, i któremu podlegała filia w Kołtkach. Do majątku w Sępolnie należała cegielnia, l folwark, usytuowany na północ od wsi młyn zbożowy, 2 - obrotowy oraz tartak. We wsi były 34 domy. W 1773 roku za pożyczkę królewską założono nowy folwark, osadzono rodziny kolonistów i przeprowadzono wiele prac modernizacyjnych. W 1817 roku majątek w Sępolnie kupił August Hummel. W 1873 roku właścicielem stał się Wilhelm Hummel, budowniczy pałacu w obrębie zespołu majątkowego, a od 1898 roku - Paul Hummel. Ostatnim właścicielem przed 1945 rokiem był Harry Hummel. Majątek obejmował wówczas 1200 ha, uprawiano zboża, hodowano owce, świnie i konie. Po II wojnie światowej został upaństwowiony.

5. INSTYTUCJE KOŚCIELNE I KOMUNALNE:

Kościół szkieletowy - salowy z wbudowaną od strony zachodniej w korpus nawowy wieżą, wzniesiony w 1685 rok, ufundowany przez rodzinę von Munchow – ówczesnych właścicieli majątku. Kościół założony na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym, nie wyodrębnionym prezbiterium. Remontowany w XIX, na początku XX wieku i w latach 80-tych naszego wieku. Wewnątrz zachowane późnobarokowe wyposażenie: XVIII - wieczny ołtarz główny, barokowa ambona, płyta grobowa z piaskowca rodziny von Munchow z 1696 roku, empora organowa z zawieszonymi w płycinach malowidłami o alegorycznych treściach, dzwon z 1581 roku.

Kaplica cmentarna - murowana, eklektyczna , wzniesiona około 1900 roku

Krzyż przydrożny

Budynek szkoły - murowany, wzniesiony na początku naszego wieku.

Pałac wzniesiony w 1873 -1876, przez ówczesnego właściciela Wilhelma Hummela. Spalony wraz z gorzelnią przez wojska radzieckie w 1945 roku; ruiny rozebrano w 1947 roku.

Budynek poczty - murowany z lat 20-tych XX wieku

6. PRZEMYSŁ, TECHNIKA

Obora folwarczna - murowana z 1864 roku

Gorzelnia spalona w 1945 roku

Zespół umocnień z II wojny światowej ( bunkry) wzniesione w latach 30-tych XX wieku w ramach systemu umocnień militarnych „Wału Pomorskiego"

Nawierzchnia dróg - brukowana do budynku nr 9 w kierunku północnym

7. UKŁAD WSI

Lokacyjny - owalnica o zarysie wrzecionowatym z wydłużonym, owalnym placem ze stawem w centrum.

Przekształcenia/ zmiany - w XVIII (9) wieku budowa zespołu gospodarczego i siedziby właściciela majątku w północno - wschodniej części wsi. W XIX wieku - rozbudowa majątku o krajobrazowy park i masywne budynki gospodarcze W 1873-76 budowa pałacu i uporządkowanie części parkowej. Na początku lat 20 -tych – rozbudowa wsi wzdłuż drogi wiodącej w kierunku Białego Boru - zabudową osadniczą ( dla przybywających na Pomorze Niemców z ziem utraconych przez Rzeszę w wyniku traktatu pokojowego po I wojnie światowej m.in. poznańskiego i dzisiejszego bydgoskiego, a także prowadzonej w ramach tzw kolonizacji wewnętrznej ( polityka osadnicza). W tym czasie zbudowano przy drodze do Białego Boru kolonię Cieszęcino. W latach 80 - tych w południowej części wsi, na terenie równoległym do drogi Sępolno - Biały Bór) wzniesiono trzy II - kondygnacyjne bloki mieszkalne dla pracowników PGR.

Współczesny - zachowany lokacyjny wraz z przekształceniami j.w.

8. UKŁAD ZAGRÓD

Tradycyjny - występuje typ B, wywodzący się z tradycji XVIII – wiecznego osadnictwa z domem mieszkalnym szerokofrontowym posadowionym szczytowo do drogi i budynkami gospodarczymi wzdłuż boków prostokątnego podwórza; typ C - zagroda z budynkiem mieszkalnym posadowionym w głębi podwórza, stodołą od frontu; typ A i Al - duże zagrody z domem mieszkalnym szerokofrontowym , ustawionym kalenicowe do drogi i budynkami (2- ma lub 3 - ma), wzdłuż boków prostokątnego podwórza, a także typ D - zagroda dwubudynkowa, charakterystyczna dla chłopów bezrolnych - większa liczba tych zagród pochodzi z czasów osadnictwa z lat 30-tych XX wieku ( np  Kolonia Cieszęcino).

Współczesny - występują wszystkie historyczne typy zagród, w części zniekształcone współczesną zabudową, bądź wyburzeniem budynków gospodarczych.